مدار فرمان چیست؟ | اجزا و انواع

مدار فرمان چیست؟

بر اساس تعریف NEC (کد الکتریکی ملی)، کنترل کننده‌ای که وظیفه مدیریت و کنترل جریان برق متصل به تجهیزی را بر عهده دارد، در معنای مدار کنترل یا مدار فرمان تعبیر می‌شود.

با توجه به این تعریف، مدار کنترل معنا و مفهوم بسیار گسترده‌ای را در بر می‌گیرد. بنابراین، از یک سوئیچ بسیار ساده تا یک سیستم پیچیده و تشکیل شده از اجزایی مانند چراغ‌های سیگنال، سوئیچ‌ها، تایمرها، کنتاکتورها و رله‌ها جزء مدارهای فرمان محسوب می‌شوند.

کلیدهای برقی که برای روشن و خاموش شدن چراغ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، به نوعی یک مدارهای فرمان ساده تلقی می‌گردند.

در ساختار هر مدار الکتریکی اجزای کنترلی مختلفی جهت فعال یا روشن شدن وجود دارد. مدار فرمان یا Control Circuit در بسیاری از سیستم‌ها و دستگاه‌های صنعتی نیز برای حفاظت و کنترل مدار قدرت به کار می‌رود. در این سیستم‌ها، راه اندازی و توقف و حفاظت از موتور دستگاه، از طریق مدارهای فرمان صورت می‌گیرد.

انواع مدار فرمان

مدارهای فرمان بسته به نوع سیستم و تجهیز در دو دسته دستی و اتوماتیک تقسیم بندی می‌شوند.

مدار فرمان دستی

چنانچه کنترل مدار به صورت دستی و توسط شخص انجام شود، مدار فرمان از نوع دستی است. در نتیجه در مدارهای فرمان دستی، روشن و خاموش کردن یا سوئیچ راه انداز یک موتور توسط اپراتور مربوطه انجام می‌شود.

مدیریت و کنترل بارهای الکتریکی به شیوه‌های مختلف، هماهنگ سازی ماشین آلات و تجهیزات الکتریکی، ایجاد محدودیت حرکتی، بهینه سازی مصرف انرژی و اعلام وضعیت سیستم از طریق هشدار را می‌توان از مهم‌ترین وظایف مدار کنترل برشمرد.

مهم ترین اجزای مدار فرمان

مدارهای فرمان از اجزای گوناگونی تشکیل شده اند. برخی از مهم ترین اجزای مدارهای فرمان عبارتند از:

1. تایمر

به منظور پاسخگویی به پرسش مدار فرمان چیست، باید اذعان نمود که تایمر از تجهیزات فرمان دهنده در مدارهای الکتریکی به شمار می‌رود. به عبارت دیگر، کنترل مدارهای الکتریکی برای بازه زمانی معین، توسط قطعه تایمر انجام می‌شود.

2. شستی

قطعه شستی یا Push Button کنترل و نظارت بر یک دستگاه یا سیستم عملیاتی با مکانیزم ساده سوئیچی را بر عهده دارد.

3. کلید یا سوئیچ

از نماد سوئیچ در نقشه مدارهای فرمان نیز برای نشان دادن مسیر باز یا بسته جریان استفاده می‌شود. نماد سوئیچ برای نشان دادن لیمیت سوئیچ‌ها، فوت سوئیچ‌ها، سوئیچ‌های فشار، سوئیچ‌های سطح، سوئیچ‌های تحریک شونده با دما، سوئیچ‌های جریان و سلکتورها به کار می‌رود.

سوئیچ‌ها، مانند کنتاکت‌ها، برای تغییر حالت خود به دستگاه یا عمل خارجی دیگری نیاز دارند. در مورد سوئیچ دستی شخص باید به طور دستی موقعیت سوئیچ را تغییر دهد.

5. سنسور یا چشم الکتریکی

سنسورها نوعی کلید فرمان دهنده هستند که از فاصله نسبتاً دور و توسط سیستم چشم الکتریکی عکس العمل نشان می‌دهند.

6. لامپ‌های سیگنال

لامپ‌های علامت دهنده یا سیگنال دهنده غالباً در ساختار تابلوهای فرمان و تجهیزات صنعتی تعبیه شده‌اند. این بخش از مدارهای فرمان با عنوان لامپ خبر دهنده یا هشدار دهنده به کار می‌روند و در مواقعی که دستگاه دچار اشکال شود، این عیوب را نمایان خواهند کرد.

نقشه مدار فرمان

نوع توان انتقالی، یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های مدار فرمان و قدرت می‌باشد. بر این اساس، مدارهای فرمان برای راه‌اندازی و کارکرد به جریان برق تک فاز نیاز دارند. همچنین، وظیفه کنترل مدار، مهم‌ترین وظیفه مدارهای کنترل یا فرمان تلقی می‌گردد.

از سوی دیگر، مدارهای قدرت زیر مجموعه مدارهای فرمان بوده و غالباً با جریان برق سه فاز شروع به کار می‌کند. ضمناً، مدار قدرت کاملاً تابع مدار فرمان می‌باشد؛ در نتیحه در صورتی که مدار فرمان قطع شود، شاهد قطع شدن مدار قدرت نیز خواهیم بود. همچنین، استفاده از منابع تغذیه، صنعت و سیستم‌های الکتریکی، مهم‌ترین موارد کاربرد مدار فرمان و قدرت را شامل می‌شود.