شیر چک یا Check Valve چیست؟

شیر چک | Check Valve | NRV

check valve، شیر چک که ولو بدون بازگشت، شیر یک طرفه، NRV، شیر خودکار نیز گفته می شود؛ به ولو هایی اطلاق می شود. که حرکت جریان سیال در آن یک طرفه است. در این شیر ها، سیال تنها از یک طرف شیر عبور جریان می یابد و بازگشت سیال در مسیر مخالف امکان پذیر نیست. معمولا در برخی از سیستم های لوله کشی صنعتی همراه با شیر های کشویی از یک شیر یک طرفه نیز استفاده می شود. تا بدون نیاز به اپراتور، امکان کنترل سیال در فشار پایین وجود داشته باشد.

انواع چک ولو در سه نوع دریچه ای یا لولایی، ویفری و سوپاپی قرار می گیرد.

.

لولایی یا دریچه ای (Swing Check Valve)، دیسک با پین به صورت عمودی به بدنه لولا می شود. با فشار سیال دیسک تا 180 درجه در جهت ورودی بالا می رود و سیال را عبور می دهد، در ادامه با افت فشار سیال. و تغییر مسیر برگشت سیال، دیسک پایین می آید و مانع برگشتن سیال می گردد. تلاطم و آشفتگی در چک ولو دریچه ای بسیار کم بوده و معمولا در طراحی خطوط پایپینگ (Piping) همراه با گیت ولو (شیر دروازه ای) و شیر خودکار. یا شیر یکطرفه دریچه ای (یک طرفه نوسانی) استفاده می شود. می توان این شیر ها را هم به صورت افقی و هم عمودی نصب کرد. توصیه می شود در خطوطی که سیال دارای تلاطم و آشفتگی بوده و ممکن است. با ضربه های ایجاد شده (ضربه قوچی) به دیسک و متعلقات شیر آسیبی به آن وارد شود، از این شیر استفاده نگردد.

.

شیر یک طرفه لولایی ویفری (Swing type wafer Check Valve) یا شیر یک طرفه دریچه. صفحه ای همانند شیر یکطرفه دریچه ای استاندارد بوده و تنها تفاوت آن در نوع بدنه و طریقه اتصال شیر است. بدنه این شیر ها طول کمتری نسبت به شیر دریچه ای دارند، به همین دلیل نصب و اتصال آن در خط لوله. بر خلاف شیر دریچه ای که از طریق پیچ و مهره انجام می شود، به صورت بین فلنجی می باشد.

در سیستم های تاسیسات به دلیل عدم وجود فضای کافی از شیر یکطرفه ویفری لولایی استفاده می شود. دیسک با حرکت 90 درجه یا همان شبه آونگی با فشار سیال حرکت کرده و سیال را از خود عبور می دهد. در حالتی که شیر باز است، افت فشار آن نسبت به سایر حالت های شیر پروانه ای (Butter Fly) کمتر می باشد. از مزایای شیر یکطرفه لولایی ویفری می توان به وزن پایین، ابعاد کم، آب بند کردن در طرح سیت فلز به فلز و همچنین تعمیر و نگهداری آسان بخاطر قطعات کم اشاره نمود.

شیر خودکار سوپاپس یا چک ولو سوپاپی از یک دیسک و فنر تشکیل می شود. در این شیر ها دیسک با فنر به صورت افقی به سقف شیر متصل شده است. وقتی فشار سیال به میزان مورد نیاز برسد، فنر جمع شده و دیسک رو به بالا حرکت می کند، بدین شکل به سیال اجازه عبور داده می شود.

انواع شیر چک از نظر عملکرد

دیسک لولایی، دیسک بالا رونده، یکطرفه توپی، دیسک محوری یا ویفری، دیسک مایل (شیر یکطرفه با دیسک کج)، دیسکی، دابل دیسک، وزنه ای، فنر دار استیل، Non Slam، فشار قوی، فورج، برنجی (سوپاپی یا فنردار _ سوپاپی توری دار_ دریچه ای)

کاربرد چک ولو

شیر های یک طرفه معمولا بعد از انواع پمپ آب مورد استفاده قرار می گیرند. پمپ های تغذیه یا انژکتور هایی که آب بویلرهای بخار را تأمین می کند از شیرهای یک طرفه برای جلوگیری از برگشت جریان استفاده می کنند. شیرهای یک طرفه هم چنین در پمپ هایی استفاده می شود که آب را برای اسلایدهای تامین آب تامین می کنند.

در هواپیما و هوافضا در جایی که لرزش، دما و خورندگی مایعات زیاد است از شیر یک طرفه برگشتی استفاده می شود. برای مثال، از فضاپیماها و موشک های پرتاب کننده جهت سیستم کنترل واکنش (RCS) و سیستم های کنترل نظارت (ACS) و سیستم هیدرولیک هواپیما به کار برده می شود.

هم چنین چک ولو معمولا” در جایی که گازهای مختلف با هم ترکیب می شوند و به یک جریان گاز ختم می شوند به کار برده می شود. شیر یک طرفه بر روی هر جریان گاز منحصر به فردی برای جلوگیری از ترکیب گازها به حالت اولیه نصب می شود. برای مثال اگر یک سوخت و اکسید کننده جهت اطمینان حاصل کردن از اینکه سیلندر اصلی گاز خالص و غیر قابل اشتعال باقی می ماند، استفاده می شود.

شیر های یک طرفه یا چک ولوها در سیستم های گرمایشی خانگی جهت جلوگیری از انتقال عمودی، مخصوصا در ترکیب با تاسیسات حرارتی خورشیدی که به عنوان ترمز های گرانشی نیز شناخته می شوند، کاربرد دارند. سیستم های جمع آوری آب باران که در تامین آب اصلی قرار می گیرد ممکن است نیاز به یک یا چند شیر یک طرفه جهت جلوگیری از آلودگی عرضه آب اولیه توسط آب باران را داشته باشند. جک های هیدرولیک نیز برای ایجاد فشار بر روی بالابر های جک از شیر های یک طرفه استفاده می شود.